تبادل با محیط

تنفس اهمیت زیادی برای بدن دارد. زیرا بدن بدون استفاده از هوا بیش از چند دقیقه زنده نمی ماند. زیرا سلول های بدن ذخیره اكسیژن ندارند. و در صورت كمبود آن اكسایش غذاها و تولید انرژی متوقف و مرگ سلول فرا می رسد.

ساختمان دستگاه تنفس
دستگاه تنفس شامل بینی، حلق، حنجره، نای، نایژه و شش است.
هر نایژه هم به انشعابات كوچكتری تقسیم می شود كه به آن نایژك می گویند. در انتهای كوچكترین نایژك ها حباب های كوچكی است كه كیسه هوایی نام دارند.

دم و بازدم
تنفس را در انسان به دو مرحله دم و بازدم تقسیم می كنند. ورود هوا ازبیرون به درون بدن مرحله دم و خروج آن از شش ها به بیرون مرحله بازدم نام دارد. دم و بازدم در اثر حركات قفسه سینه و عضلات تنفسی صورت می گیرد. و ششها هم با خاصیت ارتجاعی خود از این حركات پیروی می كنند.
ماهیچه ی دیافراگم و عضلات بین دنده ای ، ماهیچه های اصلی تنفسی هستند. دیافراگم نیز در كف قفسه ی سینه قرار دارد. جنس عضلات دیافراگم و بین دنده ای از نوع ماهیچه های صاف است. با فرمان مراكز عصبی دم عضلات بین دنده ای و دیافراگم منقبض می شوند و دنده ها به بالا و طرفین می روند و دیافراگم پایین می رود و حجم سینه افزایش می یابد و شش پر از هوا می شوند وقتی عضلات دمی استراحت كنند خاصیت ارتجاعی ششها و وزن قفسه سینه موجب می شود ششها به حالت اول باز گردند و هوا بیرون رانده می شود.

می دانیم وقتی ماده ای می سوزد كه با اكسیژن هوا تركیب شود و در این تغییر انرژی (گرما) آزاد می شود.
سلول های بدن نیز در آخرین مرحله تغذیه خود لازم است كه موا دغذایی ساده را اكسید (می سوزانند) كنند تا انرژی مواد غذایی آزاد شود.
بدن تركیبات آلی انرژی زا را از محیط دریافت می كند و پس از جذب در سلول ها به كمك آنزیم های ویژه ای اكسایش می دهد سپس انرژی مورد نیاز خود را به صورت ATP بدست می آورد. مثلاً از اكسایش قند گلوكز طبق رابطه زیر انرژی بدست می آورد.

بنابر این در تنفس سلولی با دو گاز اكسیژن و كربن دی اكسید سروكار داریم. دستگاه تنفس با عمل دم اكسیژن را به درون خون می برد و با عمل بازدم كربن دی اكسید را خارج می كند. به مجموعه این واكنش ها تنفس می گویند.

جریان هوا از بینی تا نایژه
هوایی كه وارد بینی می شود ممكن است سرد و یا خشك و دارای گرد و غبار باشد. هنگامی كه هوا از فضای داخلی بینی عبور می كند تصفیه و مرطوب می شود سپس وارد حلق و نای می گردد. دیواره نای غضروفی است و همیشه باز است. هوا در ضمن عبور از نای با مژك های كوتاه و فراوان دیواره ی نای برخورد می كند و ذرات گرد و غبار موجود در هوا توسط مایع مخاطی دیواره جذب می شود بنابراین هوای پاكیزه و مرطوب از راه نای وارد نایژك می شود.

اندازه گیری حجم هوای دم و بازدم
وقتی فرد به درون لوله لاستیكی می دمد هوای وارد شده آب ظرف استوانه را خارج می كند و با اندازه گیری حجم آب خارج شده می توان حجم هوای تنفسی را اندازه گرفت.

اثبات وجود گاز كربن دی اكسید در هوای بازدم

جریان هوا در شش ها:
كیسه های هوایی ششها دیواره ای بسیار نازكی دارند این دیواره ها فقط از یك لایه سلول پهن و نازك تشكیل شده است.
در اطراف هر كیسه هوایی مویرگ وجود دارد.
به هنگام دم اكسیژنی كه وارد كیسه هوایی می شود. در رطوبت كیسه های هوایی حل می شود و طبق پدیده ی انتشار از دیواره ی نازك كیسه هوایی و مویرگ عبور می كند و وارد خون می شود. علت تبادل گازهای تنفسی در جداره كیسه هوایی و مویرگ تفاوت در مقدار آنها و پدیده انتشار است.

ساختمان دستگاه دفع ادرار
دستگاه دفع ادرار شامل كلیه، میزنای، مثانه و مجرای دفع ادرار است.

كلیه ها اعضای اصلی دستگاه دفع ادرار هستند كلیه ها در پشت معده و روده ها به دیواره ی پشمی شكم چسبیده اند . به هر كدام یك سرخرگ وارد و از آن یك سیاهرگ خارج می شود. خون وارد شده به كلیه تصفیه شده و مواد غیر لازم و سمی آن گرفته می شود و خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ خارج شده به قلب باز می گردد.
از هر كلیه یك لوله به نام میزنای نیز خارج می شود این لوله مواد اضافی و سمی گرفته شده از خون كه ادرار نام دارد را به درپایین شكم به درون كیسه ای به نام مثانه می ریزد.

هر كلیه انسان حدود 11 سانتی متر طول و 6 سانتی متر ضخامت دارد. و وزن تقریبی آن حدود 150 گرم است. بافت كلیه شامل دو بخش مركزی و محیطی است.
بخش مركزی هرمی شكل است. قاعده هر هرم به طرف قشر كلیه و رأس آن به طرف مركز كلیه (لگنچه) است.
بخش قشری كلیه، بخش مركزی را در برگرفته است و در آن انشعابات سرخرگ ها، سیاهرگ ها و قسمت اصلی نفرون ها دیده می شود.

نفرون
واحد عمل یا تصفیه كلیه نفرون نام دارد. تمام اعمال كلیه توسط نفرون صورت می گیرد.
هر نفرون در واقع یك لوله سر بسته و ته باز طویلی است كه جدار آن از یك لایه سلول درست شده است.
سر نفرون شكل قیف و جسمك كلیوی نام دارد كه از یك پرده ی دو لایه خارجی به نام كپسول بومن و كلافه ی مویرگی به ناك گلومرول ساخته شده است.
پلاسمای خون تحت تأثیر فشار خون، از صافی كپسول بومن عبور می كند و وارد مجرای آن می شود. این عمل را تراوش می گویند.
بسیاری از مواد مانند آب، گلوكز، اسیدهای آمینه وارد نفرون می شود اما جداره ی نفرون مواد لازم را دوباره باز جذب می كند این عمل از طریق انتشار و انتقال فعال صورت می گیرد اما مواد زاید و اضافی درون نفرون باقی می ماند كه به صورت ادرار وارد لگنچه كلیه می شود . از هر 100سی سی پلاسمایی كه وارد نفرون می شود 99سی سی  آن دوباره بازجذب می شود و فقط 1سی سی آن به ادرار تبدیل می شود.

خون اهمیت زیادی دارد. به طوری كه اگر نیمی از خون موجود در رگ ها از بدن خارج شود احتمال مرگ بسیار زیاد می شود همه ی جانورانی كه دستگاه گردش خون دارند مایعی به نام خون دارند.
خون مواد لازم را به سلول ها می رساند و مواد زاید را از آنها دور می كند.
خون نوعی بافت است كه از سلول و مایع بین سلولی تشكیل شده است. مایع خون پلاسما نام دارد و ذرات شناور آن شامل گلبول های قرمز، سفید و پلاكت هاست.

				1- تولید در مغز استخوان
				2- شكل مقعر طرفین
				3- هسته ندارد
				4- طول عمل حدود 4 ماه
				5- پروتئین هموگلوبین دارد
				6- با پلاسما انتقال می یاید
				7- در حدود 5 میلیون در هر میلی متر مكعب خون
				1- تولید در مغز قرمز استخوان
				2- كروی شكل
				3- هسته بزرگ یك قسمتی و چند قسمتی دارند
				4- خودشان فعال و جابجا می شوند
				5- در هر میلی متر مكعب حدود 6 تا 7 هزار
				1- تولید در مغز قرمز استخوان
				2- اندازه بسیار كوچك
				3- جابجایی توسط پلاسما
				4- بدون هسته اند
				5- تعداد در میلی متر مكعب برابر با 250 هزار

كار خون
خون مایعی است كه مواد جدید را برای سلول ، تأمین و مواد زاید را از آن دور می كند و در واقع خون محیط داخلی بدن را یكنواخت می كند.

انعقاد خون
یكی از ویژگی های مهم خون آن است كه خود جلوی خون ریزی را می گیرد. وقتی جایی از بدن زخم شود پلاكت ها در محل زخم تجمع پیدا می كنند و رشته هایی تور مانند به وجود می آورند و در نتیجه گلبول ها به آن چسبیده و لخته خون به وجود می آید.
رشته های تور مانند پروتئینی فیبرین نام دارند. فیبرین پروتئین نامحلولی است كه از پروتئین دیگری به نام فیبرینوژن درست می شود كه در پلاسما محلول است.

چگونگی انعقاد خون در محل زخم

گروه خونی
خون همه انسان ها یكسان نیست. به طوری كه اگر خون دو شخص كه با هم ناسازگار است با یكدیگر مخلوط شوند منعقد شده و لخته می شود. بنابراین لازم است برای انتقال خون از خون سازگار استفاده شود.
گروه خونی افراد به چهار گروه اصلی A ، B ، AB ،O تقسیم بندی می شود.
برای تعیین گروه خونی هر فرد از آنتی كورهای معین شده A ، B ، RH آن از آنتی D استفاده می شود.

با مخلوط كردن یك قطره خون با آنتی A یا آنتی B و D، با تولید یا عدم تولید رسوب به نوع گروه خونی پی می برند.

گلبول سفید و ایمنی
بدن ما همواره در معرض هجوم میكروب ها و عوامل بیماری زا قرار دارد. لازم است بدن با این عوامل مبارزه كند.
بدن با داشتن پوست سالم ،و یا سرفه كردن و عطسه زدن از ورود میكرب ها به بدن جلوگیری می كند. همچنین اگر میكروب ها به درون بدن راه یافتند بدن از طریق گلبول های سفید كه واحد های ایمنی بدن هستند با آنها مبارزه می كند.
گلبول های سفید در مغز قرمز استخوان ، تیموس، گره های لنفاوی، و طحال تولید می شوند.
گروهی از گلبول های سفید دانه دار و چند هسته ای دارند و به آنها گرانولوسیت می گویند و گروهی دیگر یك هسته درشت و سیتوپلاسم یكنواخت دارند و به آنها اگرانولوسیت می گویند.

گرانولوسیت ها حدود 70 درصد از گلبول های سفید را تشكیل می دهند و خاصیت بیگانه خواری دارند.

در افراد بالغ حدود 25 درصد گلبول های سفید را لنفوسیت ها تشكیل می دهند و به دو دسته B و T تقسیم بندی می شوند.
لنفوست های T در مغز قرمز استخوان ساخته و در تیموس تكامل پیدا می كنند و لنفوسیت های B پس از ساخته شدن در مغز قرمز استخوان وبالغ شدن می توانند پادتن تولید كنند.
مونوسیت ها هم خاصیت بیگانه خواری دارند. و با حركات آمیبی می توانند وارد بافت ها شوند و میكروب ها را از بین می برند.

یكی از مهم ترین خصوصیات موجودات زنده غذا خوردن آنهاست جانوران از جمله انسان مصرف كننده مواد غذایی هستند. سلول های بدن ما برای فعالیت خود به غذا نیاز دارند و برای اینكه سالم و تندرست باشیم و سلول ها در ست كار كنند باید انرژی و مولكول های لازم را بدست آوریم.

غذا مواد ضروری آن

مواد غذایی ضروری بدن عبارتنداز:
- كربوهیدرات ها

- لیپیدها

- پروتئین ها

- ویتامین ها

- مواد معدنی

- آب

نوع این مواد، همچنین مقدار این مواد در غذایی كه می خوریم اهمیت دارد. كم یا زیاد بودن هر یك از آنها موجب بیماری می شود.
دستگاه گوارش بعضی از مولكول های این مواد را می شكند و به مولكول های ساده تر تبدیل می كند.

- كربوهیدرات ها:
بیشتر مواد غذایی ما را كربوهیدرات ها یا قندها تشكیل می دهند. مثلا بیشتر غذای سلول های مغز را مولكول گلوكز تشكیل می دهد. كه نوعی كربوهیدرات است و در خون وجود دارد.
نشاسته و سلولز هم كربوهیدرات اند.
نشاسته در دانه هایی مانند گندم، برنج، ذرت و سیب زمینی وجود دارد.
مولكول نشاسته از تعداد زیادی مولكول قند ساخته شده است.

- سلولز:

سلولز كربوهیدراتی است كه در دیواره سلول های گیاهی وجود دارد. سلولز در بدن ما تجزیه نمی شود.
سلولز از تعداد زیادی مولكول قند ساخته شده است اما بدن ما آنزیم لازم برای تجزیه آن را ندارد. نوع پیوندهای بین مولكول های سلولز و نشاسته با هم متفاوت است.

برای شناسایی نشاسته از محلول ید استفاده می شود. نشاسته در مقابل محلول ید آبی تیره می شود.

- پروتئین ها:
مهمترین مولكول های سازنده ی بدن موجودات زنده پروتئین ها هستند. پروتئین ها موجب رشد و تنظیم فعالیت های بدن می شوند. هر مولكول پروتئین از اجتماع مولكول های كوچكتری به نام آمینواسید ساخته شده است.
تا كنون 20 نوع آمینواسید شناخته شده است. با توجه به گوناگونی تعداد و ترتیب آمینواسیدهای مولكول پروتئین، انواع پروتئین ها به وجود می آید.
در غذاهایی مانند تخم مرغ ، شیر، پنیر، گوشت و نخود و لوبیا و سویا آمینواسیدهای لازم بدن فراوانند.

   شناسایی پروتئین:
در این آزمایش ابتدا ماده ی غذایی را درون لوله آزمایش می ریزیم.
سپس 20 تا 30 قطره سدیم هیدرواكسید رقیق اضافه می كنیم و سپس 20 تا 30 قطره محلول مس سولفات كه آبی رنگ است اضافه می كنیم در صورت وجود نشاسته رنگ مخلوط بنفش می شود.

- لیپید ها:
لیپیدها یا چربی ها ماده ی اصلی ساختمان غشاء سلول ها هستند این مواد در زیر پوست و اطراف    اندام های بدن ذخیره می شوند.
و به صورت عایق و ضربه گیر عمل می كنند لیپیدها در مقایسه با كربوهیدات ها مقدار انرژی بیشتری دارند. مصرف زیاد لیپید ها برای سلامتی انسان مضر است. در غذاهایی مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر، كره ، دانه های روغنی انواع لیپیدها وجود دارد.

فسفولیپیدها از چربی های مهم غشای سلول هستند.
فسفولیپیدها ، مولكول هایی هستند كه یك سر آنها قطبی (باردار) و آبدوست است و سر دیگر آنها با دو اسید چرب غیر قطبی(بدون بار) آب گریز است.

شناسایی چربی در مواد غذایی
برای شناسایی چربی در مواده غذایی مراحل زیر انجام می شود.

- ویتامین ها:
ویتامین ها موادی هستند كه به مقدار كم برای بدن لازمند و كارهای مهمی را انجام می دهند.
ویتامین ها موجب تنظیم فعالیت های بدن می شوند. با كمك آنها استفاده از سایر مواد غذایی كامل تر و ساده تر می شود. مثلاً كمبود ویتامین D موجب می شود كه سلول های استخوانی نتوانند از كلسیم استفاده كنند.
ویتامین ها به دو گروه محلول در آب و محلول در چربی تقسیم بندی می شوند.

 - مواد معدنی:
در غذای انسان باید عناصر مختلف به صورت تركیبات شیمیایی گوناگون وجود داشته باشد. غیر از   اكسیژن، هیدورژن، كربن و نیتروژن كه در ساختار كروهیدرات ها، لیپیدها و پروتئین ها وجود دارند حدود 20 عنصر دیگر هم وجود دارند كه برای تغذیه انسان ضروری هستند مانند آهن، ید ، كلسیم، فسفر، فلوئور، سدیم، پتاسیم و...
این عناصر به صورت مواد معدنی، بدن می رسند.

- آب:
بعد از هوا آب لازم ترین ماده برای بدن است اغلب مواد غذایی فقط به صورت محلول وارد خون و از آنجا وارد سلول ها می شوند. آب در واكنش های شیمیایی سلول ها شركت می كند و مواد زاید و سلول ها به كمك آب از آنها دور می شود.
گرمای بدن نیز توسط آب تنظیم می شود.
بخشی از آب بدن از طریق عرق كردن، دفع، ادرار و مدفوع و انجام واكنش های شیمیایی و تنفس از دست می رود.

رژیم غذایی
گوناگونی غذاها بسیار است و رژیم غذایی برای هر فرد معینی نوشیدنی ها و خوراكی ها است كه فرد به طور معمول مصرف می كند. داشتن رژیم غذایی صحیح و مناسب براساس ویژگی های زیر است.

1- كافی بودن (از شش دسته مواد ضروری به بدن برساند)
2- متعادل بودن (از همه انواع مواد غذایی مصرف شود تا مواد ضروری به بدن برسد)
3- مقدار انرژی (انرژی آن كالری لازم را به بدن برساند)
4- محدودیت داشتن (مواد لازم را به اندازه به بدن برساند و زیادتر نباشد)
5- تنوع داشتن (گوناگونی غذاها نیازهای بدن را تأمین می كند)

گروه های غذایی :
متخصصین علوم تغذیه همه غذاها را در 6 گروه غذایی قرار داده اند اگر در شبانه روز از این 6 نوع ماده غذایی به اندازه كافی بخوریم غذایی متعادل داریم.

هرم راهنمای غذایی
امروزه متخصصین علوم تغذیه برای انتخاب غذای روزانه افراد از هرم راهنمای غذایی استفاده می كنند. در این هرم وعده های صرف غذا در روز، از پایین به بالا كاهش می یابد. مصرف غذاهای گروه نان و غلات در پایین بیشتر از بقیه است با توجه به شكل در ردیف دوم میوه و سبزی و سوم گوشت و شیر و در رأس هرم قند چربی و روغن قرار دارند. هر چه از پایین هرم به رأس هرم نزدیك می شویم میزان مصرف این نوع غذاها باید كاهش یابد. مثلاً از غذاهای رأس هرم به مقدار كمی باید استفاده شود.

غذا و مشكل جهانی
درصد زیادی از مردم یا غذای كافی نمی خورند و یا در غذای آنها مواد لازم و ضروری وجود ندارد.

این وضع موجب ایجاد بیماری های مختلف و حتی كاهش فعالیت های ذهنی می شود. امروزه تهیه غذای پروتئین دار مشكل اغلب كشورهای جهان است. و یكی از علل آن هم افزایش جمعیت این كشورهاست با افزایش جمعیت محیط زیست تخریب می شود و مهاجرت روستائیان به شهرها و حاشیه نشینی و كاهش تولید مواد غذایی و بی كاری و مشكلات آن دامن گیر جوامع می شود.

ساختمان سلول

بدن همه جانوران از سلول های مختلفی درست شده است و كارهای متفاوتی انجام می دهند.
اما در همه ی سلول ها سه قسمت اصلی غشاء، هسته و سیتوپلاسم دیده می شود.

غشاء: اطراف همه ی سلول ها را پرده نازكی به نام پوسته سلولی یا غشاء پوشانده است.
غشاء سلول بر ورود و خروج مواد نظارت دارد.
پوسته ی سلول مانند صافی نیست بلكه توانایی انتخاب دارد و هر چه را كه سلول لازم دارد از محیط می گیرد.

راه های عبور مواد از غشاء سلول:
1) انتشار:

 یكی از راه های عبور مواد از غشاء سلول انتشار است. بر اساس این پدیده مواد از جایی كه غلظت زیادتری دارند به جایی كه غلظت كمتری دارند منتقل می شوند.

2) انتقال فعال:
گاهی مواد باید در جهت عكس شیب غلظت منتقل شوند. این نوع انتقال را انتقال فعال می گویند. در این روش برای انتقال مواد انرژی مصرف می شود. در غشاء سلول پمپ هایی وجود دارد كه با مصرف(ATP) به كار می افتد و به فرآیند انتقال فعال كمك می كند.

این پمپ ها مواد لازم و حیاتی را به درون سلول می برند و یا مواد سمی درون سلول را به بیرون انتقال می دهند.

3) هسته
هسته سلول مركز فرماندهی سلول است. این بخش بر كارهای سلول نظارت و كنترل دارد. در درون هسته سلول رشته های به نام كروموزم وجود دارد. و در درون كروموزم ها مولكول های DNA وجود دارد. DNA سلول تعیین كننده ویژگی های ارثی جاندار است.

سیتوپلاسم:
فضای اطراف هسته سلول سیتوپلاسم نام دارد. در درون سیتوپلاسم اجزای مختلفی وجود دارد كه اندامك های درون سیتوپلاسم نام دارد هر یك از این اندامك ها وظایف خاصی مانند، تغذیه ، تنفس سلول، تولید انرژی ، تولید پروتئین و ... بر عهده داند این اندامك ها عبارتنداز:

1) ریبوزم ها:
ریبوزم ها ذرات كوچك و كروی شكلی هستند، قطر آنها 150 الی 200 آنگستروم است. ریبوزم ها در تمام سلول ها وجود دارند كه نحوه پخش و پراكندگی آنها یكسان نیست. این ذرات در درون سیتوپلاسم به حالت آزاد و یا چسبیده به شبكه ی آندوپلاسمی دیده می شوند.

ریبوزم ها در ساختن پروتئین شركت می كنند و در درون سلول های فعال بدن تعداد آنها زیادتر است.

شبكه آندوپلاسمی
شبكه آندوپلاسمی: سلول مجموعه ی مجاری كم و بیش منظمی است كه از غشاء سلول شروع شده و محیط هسته ی سلول را احاطه می كند. و به طور منظم و در فواصلی از آن منافذی به قطر 500 انگستروم وجود دارد.

وظایف شبكه آندوپلاسمی
1) ذخیره پروتئین ساخته شده
2) انتقال مواد از یك نقطه به نقطه دیگر
3) ساخته شدن بعضی از مواد استروئیدی در مهره داران
4) كنترل تبادلات مختلف بین فضای هسته و مخازن این دستگاه

دستگاه گلژی

دستگاه گلژی از تعدادی كیسه های مسطح و به هم چسبیده تشكیل می شود كه از قسمت محیطی آنها بخش هایی به حالت جوانه پدیدار می شوند. درداخل كیسه ها مواد مختلفی ذخیره و غلیظ می شوند سپس به درون وزیكول یا حباب های اطراف فرستاده شده و به داخل سیتوپلاسم آزاد می شوند.

میتوكندری: این اندام سلولی به اشكال مختلف استوانه ای ، دو طرف گرد و یا كروی در سیتوپلاسم سلول های مختلف دیده می شوند.
میتوكندری ها فعالیت های مختلفی از قبیل تنفس سلولی تغلیظ مواد مختلف و پدیده های سنتر و حركات را انجام می دهند.

كلروپلاست: این اندامك در كلیه گیاهان سبز دیده می شوند.
در درون آنها رنگ دانه هایی از قبیل كلروفیل ، كارتنوئیدها دیده می شوند. وظیفه پلاست ها ساختن و ذخیره مواد غذایی مانند نشاسته، چوب، و پروتئین است.

سازمان بندی بدن انسان
بدن انسان از سلول های مختلفی درست شده است به چگونگی قرار گرفتن این سلول ها در كنار هم و ساختن بدن سازمان بندی بدن می گویند.

بافت
در بدن سلول های گوناگونی وجود دارند كه هر یك كار معینی انجام می دهند.
كوچكترین اجتماع سلول ها كه به طور هماهنگ عمل یا اعمال مشخصی را انجام می دهند بافت یا نسج نام دارند مانند، بافت خونی، بافت استخوانی، بافت چربی و ...

سلول های یك بافت مانند آجرهای ساختمان در كنار هم قرار دارند و بین آنها مایع بین سلولی یا آب میان بافتی وجود دارد.
آب میان بافتی مانند سیمان بین آجرهاست.

اندام
از كنار هم قرار گرفتن چند نوع بافت اندام به وجود می آید. مانند معده، قلب
بنابراین به مجموع بافت هایی كه با هم در ارتباط بوده و برای انجام كارخاصی مكمل یكدیگراند اندام گفته می شود.
مثلا قلب یك اندام است كه در ساختمان آن بافت خونی، عصبی، پیوندی، چربی و ... وجود دارد.

اگر یك ساختمان هم یك اندام باشد هر قسمت آن یك بافت است.

دستگاه
به مجموعه ای از اندام ها كه كارشان با یكدیگر هماهنگ و مرتبط است دستگاه می گویند. هر دستگاه یكی از ویژگی های حیاتی مانند (تغذیه، تنفس، حركت، ارتباط و ...) را بر عهده دارد.
مثلاً دستگاه گوارش از اندام های دهان، مجاری ، حلق و مری، معده، روده باریك، روده بزرگ تشكیل شده است.
اندام هایی مانند كبد و لوزالمعده هم به آن كمك می كند.

دستگاه های اصلی بدن:
1) دستگاه گوارش (تأمین كننده غذای سلول ها)
2) دستگاه گردش خون (انتقال خون)
3) دستگاه تنفس (تأمین كننده گاز های تنفسی)
4) دستگاه دفع ادرار (دفع مواد زاید و تنظیم محیط داخلی)
5) دستگاه حركتی(اسكلت و ماهیچه) (حفظ استحكام بدن و حركت)
6) دستگاه ارتباطی (هماهنگی و تنظیم كار بدن)
7) دستگاه تولید مثل (بقای نسل)

42- گوگر د همیشه به رنگ ………… فیروزه به رنگ ……… و گرافیت به رنگ ………… است .(ص 83)

43- علاوه بر حرارت .و فشار ……………… نیز نقش مخمی در ذوب شدن سنگها دارد .(ص 85)

44- تفاوت اصلی سنگهای آذرین بیرونی و درونی در …………………… است . (ص 86)

45- مرغوبیت یك سنگ دگرگون شده بستگی به میزان……… و …… دارد كه زمانی در زیرزمین تحمل كرده است .(ص90)

46- از دگزگون شدن ماسه سنگ ،سنگ …………… و از دگرگون شدن گرانیت ، سنگ ……… به وجود می آید . (ص91)

47- سنگ مادر سنگی است كه در آن ……………… تشكیل می شود . ( ص 91)

48- زغال سنگ نوعی سنگ………… است كه از باقی ماندن ………… در بین لایه های رسوبی و در طول زمان تشكیل شده است . (ص94)

49- زغال كك در صنایع …………… برای جدا سازی نا خالصی های …………… استفاده می شود .(ص95)

50-بعضی از كانی ها به دلیل رنگ ………… سختی و از همه مهمتر كمیاب بودن به عنوان جواهر به كار می روند . (ص98)